Sovyetler Birliği 1991 yılında dağıldı. 1980'lerin ortasında başlayan ve glasnost (açıklık) ile perestroyka (yeniden yapılanma) olarak adlandırılan sürecin sonunda 1917 Ekim Devrimi'nden bu yana hüküm süren "sosyalist iktidar" da yıkıldı.

Bu iktidar neye benziyordu? Nasıl bir anayasal düzen söz konusuydu? Ülkenin tek siyasal partisi Sovyetler Birliği Komünist Partisi'nin programında hangi hedefler vardı? Bu parti nasıl bir iç işleyişe sahipti?

Türkiye'de anayasa tartışmalarının bir kez daha alevlendiği bir sırada bambaşka bir ülke ve siyasal sistemde anayasanın hangi mantıkla hazırlandığını görmekte yarar var. İnsanın insanı sömürmesinin yasaklandığı Sovyetler Birliği anayasası yasama ve yürütme erkinin birliğine dayalı yapısıyla diğer ülkelerin anayasalarından köklü bir biçimde ayrılıyor.

1977 yılında uzun tartışmalardan sonra yürürlüğe giren Sovyetlerin son anayasası aynı zamanda marksizm içi tartışmalar açısından da büyük önem taşıyor. Bu anayasa ile birlikte Sovyetler Birliği'nde proletarya diktatörlüğünün tüm halkın devletine dönüştüğü ilan edilmişti. Devletin sönümlenmesi emek değer yasası vb. başlıklarda yürütülen tartışmalar açısından Sovyet anayasasının incelenmeye değer.

SBKP programı da anayasa ile paralel ama daha ayrıntılandırılmış bir belge. Sosyalizmin kurulduğu ve komünist aşamaya girildiğine ilişkin tartışmalı bir iddiaya sahip olan parti programının 20 milyon civarı üyeye sahip SBKP'nin örgütsel işleyiş kurallarını resmeden parti tüzüğü ile birlikte çözülüş eşiğindeki Sovyet siyasal sistemini anlamak için fazlasıyla yardımcı olacağı düşüncesindeyiz.