Literatürde deviet şeklileri ttranlık polis devleti kanun devleti ve hukuk devleti olarak " tasnif edilir. Elbette bunlara ilaveler de yâpılabijir zamanla bir başka aşama da pekâlâ söz konusu olabilir. Ancak hukuk devleti I günümüzün -aslında dünümüzün de- ideai devlet biçimidir. Uzun ömürlü devletier bunu hukuka borçludurlar. Medeniyet olarak anılmanın şartianndan biri de yine hukuk devleti olmakttr. Hukukun oimadığt can mal ve trz emniyetinin bulunmadığı bir yerde üretim huzur banş olabilir mi? Bunların olmadığı yerde medeniyetin teşekkül etmesi beklenebilir mi? ***
Geçen asrın başlannda ateş çemberinden geçmiştik. Variık ve yokluk mesabesindeki beka mücadelesinden başımızı suyun üstünde tutarak çıkmayı başarmıştık. Halide Edip Adıvar'a göre vakıa "Türk'ün Ateşle İmtihanı" idi.
Aradan geçen zamanda yine çok çetin imtihanlardan geçerek nihayet bugünlere vasi! olduk. Bugünkü imtihanımız ise yeniden Hakk'ı ve hukuku hâkim kılmaktır. Bunun yaptığımız zaman insanîığı da buna ortak etmelcte yine zodanmayacağız. Dolayısıyla biz imtihanı geçersek peşinden başkalarını imtihan etme hakkını yeniden kendimizde görebileceğiz.
"Nasıl?" sorusunun cevabı için ilk müracaat edilmesi gereken yer ortak hafızadır. Bulunduğumuz yeri bin yıldır kendimize yurt edinmemizi sağlayan şeylerdir 22 asır yaşında kurumlara sahip olmamızdır. "Devlet aklına" sahip olmamızdır... Bunun tezahürierini merak edenler okuduklan ite meraklannı bir nebze gidereceklerdir
Bu kadar güçlü sistem ise ancak hukuka riayetle mümkündür. Töreyi İşleterek ateşle imtihandan başarıyla çıktık. Şimdi sıra hukuku yeniden ihya etmekte. Bu nedenle "Türk'ün Hukukla İmtihanı"... İmtihanda herkese başarılar...