"Dini ıstırap bir ve aynı zamanda hem gerçek ıstırabın ifadesi hem de gerçek ıstıraba karşı bir protestodur. Din ezilen yaratığın iç çekişi kalpsiz bir dünyanın kalbi ruhsuz koşulların ruhudur. Kitlelerin afyonudur."
Hegel'in Hukuk Felsefesinin Eleştirisine Katkı
Karl Marx Frederich Engels
Marx'ın afyon benzetmesini dönemine uygun olarak okumak gerekir. İlaçtır afyon birilerinin birilerini kandırmak uyutmak soymak için üretip sattığı bir uyuşturucu "kapitalist bir komplo" değil. Anlamadıkları çözemedikleri karınlarını doyuramadıkları mutlu olamadıkları bir dünyada insanların çektikleri tüm acılara karşı yarattıkları bir ilaç yaralarını rahatlatmak için imal ettikleri bir merhem. Evet ilaçtan ziyade plasebo şeker kaplı bir leblebi tozu hapı belki ama doktorlar bilir plasebolar ilaç içtiğini zanneden hastaları çok zaman iyileştirir. Böylesi bir ilacı ancak hiç acı çekmemiş olanlar; açlıktan yoksulluktan çaresizlikten dünyanın adaletsizliğinden ve anlamsızlığından bihaber olanlar küçük görebilir.