Erzurum cumhuriyeti kuran şehirdir. 1919 da "Başbar"ın başını kınından çekilmiş bir hançer gibi Mustafa Kemal çekmektedir.

1919 Temmuzunda bir dadaştır Mustafa Kemal Paşa. Hemşehrimiz kabul edip bağrımıza basmışızdır. Solakzade Kadı Raif Efendi Kırbaşzade Fevzi Bey Hüseyin Avni Ulaş Cevat Dursunoğlu gibi bir dadaştır. Vatanın kurtuluşu için dadaşlarla kolkola girmiş Palandökenler gibi omuz omuza Anadolu'nun en yüce şehrinden çift başlı kartal gibi bir başı semada bir başı arzda durumu değerlendirmiş "Ya İstiklal ya ölüm! " diye seslenmiştir Erzurum semalarından

Erzurum Kongresi'ni toplamak için faaliyete geçen ve bunun için çevre vilayetlere davetiyelere gönderen Erzurum'un kahraman evlatları Erzurum'da başlayıp Sivas'ta devam eden ve Ankara Milli bir meclisin toplanmasını sağlayan süreci başlatmışlardır.

Erzurum Kongre Binasında 23 Temmuz'da başlayıp 7 Ağustos'a kadar süren kongrede adeta bugünkü demokratik toplum yapısının sınırlarını belirleyen kararlar almışlardı. Bu kararların en dikkat çeken hükümlerinden biri *"Kuvâ-yı Miliyeyi etken ve milli iradeyi hâkim kılmak esastır."* İfadesidir.

Yine tam bağımsızlık fikri Erzurum'dan dünyaya şöyle ilan edilmişti. *"Manda ve himaye kabul edilemez."*

Erzurumlular ülke bütünlüğüne bağlılıklarını da şu sözlerle dünyaya haykırmışlardı. *"Milli sınırlar içinde vatan bir bütündür ayrılık kabul
edilemez."*

Dün söylenen bu sözün bugünde arkasındadır Erzurumlular. Vatanın bölünmez bütünlüğü Erzurumluların vazgeçilmez ilkelerindendir.