Büyük İngiliz tarihçi Eric Hobsbawm'ın 20. yüzyıla "kısa" demesinin nedeni
ona çok şey sığması ve çok hızlı geçmesiydi. Dan Diner'in bu çok yankı
uyandıran kitabında yaptığı filmi geriye sarmak ve en tehlikeli sahneleri
ağır çekimde oynatmak... Onun mesafeli bakışı zaten bildiğimizi
varsaydığımız olayları başka bir gözle görmemizi sağlıyor. Soğukkanlılığın
provokasyonu diyebilirdik onun üslubuna!
Dan Diner'in odağında 20. yüzyılın ilk yarısının olayları var. Zira bu yarı
yüzyılın felaketleri çağın günümüze dek uzanan bilincine damgasını
vurmuştur ona göre. İki dünya savaşını da "dünya iç savaşı" hükmünde
gö-rüyor. 20. yüzyılı düalizmlerin gerilimi belirlemiştir: Özgürlük ve
Eşitlik Kapitalizm ve Komünizm Doğu ve Batı... Fakat Diner bu iki kutuplu
çatışmaların aslında başka çelişkilerin tercümesi niteliği taşıdığı
durumlara da dikkat kesilir.
Avrupa'yı doğusundan bakarak gözlüyor bu kitapta Dan Diner ve analitik
bakışıyla 20. yüzyılın siyasi tarihini baştan aşağı tarıyor: Birinci Dünya
Savaşı'nın yıkımları ulus-devletlerin oluşum dinamiği ABD'nin bir dünya
gücü olarak belirişi Ermenilerin Büyük Felaketi Küçük Asya Rus Devrimi
iki dünya savaşı arası dönemin çalkantıları ve gergin istikrarsızlığı
İngiltere ve Fransa'nın faşizmden "sıyrılmasını" sağlayan siyasal kültür
nasyonalsosyalizmin dehşet verici "başarı hikâyesi" başka bir çalışmasında
"medeniyet kırılması" diyeceği Yahudi Soykırımı İkinci Dünya Savaşı ve
sömürgeciliğin sonu onyıllar süren Soğuk Savaş Avrupa'nın uzlaşma ve
barışma deneyimi...
Diner bu çalışmasıyla eleştirmenlerden "çağa isabetli teşhis koyan yazar"
övgüsünü almıştı. Tarih okumayı sevenlere de siyasetbilimcilere ve siyaset
felsefesiyle meşgul olanlara da hitap eden bir kitap.