Os­man­lı İm­pa­ra­tor­lu­ğu I. Ci­han Sa­va­şı'ndan ye­nik çık­mış­tı. 30 Ekim 1918'de im­za­la­nan "Mond­ros Mü­ta­re­ke­si" ağır ko­şul­lar içe­ri­yor­du. İti­laf dev­let­le­ri di­le­dik­le­ri za­man is­te­dik­le­ri yer­le­ri iş­gal ede­bi­le­cek­ler­di.
Öy­le de ol­du. Do­ğu Ana­do­lu'da ka­rı­şık­lık­lar var di­ye ha­re­ke­te geç­ti­ler. 8 Şu­bat 1919 ta­ri­hin­de Ge­ne­ral Fra­he­net d'Es­pe'rey Fran­sız bir­lik­le­ri­nin önün­de bir kır atın üze­rin­de ha­lı dö­şe­li cad­de­ler­den ge­çe­rek Aya­sof­ya'ya doğ­ru yü­rü­yor­du.
İs­tan­bul'un iki ya­ka­sın­da ve Ça­nak­ka­le Bo­ğa­zı'nda 35.000 İn­gi­liz 28.000 Fran­sız ve 4000 İtal­yan as­ke­ri konuşlandırılmıştı. Pek çok ili­miz iş­gal edil­miş­ti. Düş­man as­ker­le­ri ya­kı­yor yı­kı­yor ve öl­dü­rü­yor­du.
Halk kor­ku­yor ve ür­kü­yor­du. Ana­do­lu'nun her ta­ra­fı as­ker kaç­kın­la­rı ile dol­muş­tu. Üre­tim dur­muş halk aç ve se­fil­di. Pa­di­şah ve İs­tan­bul hü­kü­me­ti tes­lim ol­muş­tu.
Ki­mi­le­ri İn­gi­liz­le­rin hi­ma­ye­si­ne gi­re­lim di­yor ki­mi­le­ri de Ame­ri­kan man­da­cı­lı­ğı­nı ter­cih edi­yor­du.
İş­te bu ka­ran­lık gün­ler­de Mus­ta­fa Ke­mal Şiş­li'de­ki evin­de ya­kın ar­ka­daş­la­rı ile du­rum de­ğer­len­dir­me­si ya­pı­yor­du. Tek dü­şün­ce­si en ya­kın bir za­man­da  Ana­do­lu'ya çık­mak ve va­ta­nı kur­tar­mak­tı. Pa­ro­la­sı:
"YA İS­TİK­LÂL YA ÖLÜM!" idi.
Evet Mus­ta­fa Ke­mal ne­yi plan­ladıysa onu ger­çek­leş­tir­di. O Tür­ki­ye Cum­hu­ri­ye­ti'ni kur­du; dev­rim­ler yap­tı.
Türk ulu­su O'nu da­ima kal­bin­de ya­şa­ta­cak ve izin­de yü­rü­ye­cek­tir!..