Bu kitabın amacı İslâm-Osmanlı-Türk entelektüel tarihine ilişkin bir okumanın nasıl yapılabileceğini bir beyit üzerinden göstermeye çalışmak; edebî ve meşhur bir beyit olduğu için de elden geldiğince geniş bir kesimle irtibat kurabilmektir. Söz konusu amacın gerçekleştirilmesi için "mahsûs olmadan Doğa üzerine ma'kul olmadan Tanrı üzerine menkûl olmadan Din üzerine mısdâk olmadan Kavram üzerine konuşulmaz" ilkesi benimsendiğinden öncelikle mefhumların dünyasına kısa bir seyahat gerçekleştirildi daha sonra beytin yapısını oluşturan ilim ışk âlem ve kîl ü kâl terimlerı sırayla incelendi.

"Yorum doğru anlamaktan daha çok yanlış anlamamak için verilen bir uğraşıdır" cümlesinin fehvasınca hareket edildiğinden ve doğru anlama yanlış anlamamak için gösterilen uğraşının bizzat kendisi olarak görüldüğünden kadîm yanıtların arkasındaki sorular kaygılar ve korkuların neler olduğu söylenilenlerin amacı açısından incelendi. Akabinde farklı kültürlerde benzer soru-kaygı-korku sürecinin yarattığı yanıtlardan bir demet sunularak insan-olmanın ortak yanı gösterilmeye çalışıldı.