Cezmi, Namık Kemal'in İntibah'tan sonra kaleme aldığı ikinci romanıdır. Türk edebiyatında tarihî roman türünde yazılmış ilk eser kabul edilen Cezmi romanında üç devletin tarihî hayatı vardır. Bunlar Osmanlı İmparatorluğu, İran şahlığı ve Kırım hanlığıdır.
Namık Kemal, Cezmi romanının başında, dünyanın XVI.yüzyıldaki genel siyasi durumunun içerisinde Osmanlı İmparatorluğu'nun vaziyetini, Kırım sarayı ve Adil Giray'ın şahsiyetini, asrın sonlarında Osmanlı İmparatorluğu'nun hayatta kalan önemli şahsiyetlerini, Osmanlı sarayını ve İran sarayını anlatır.
Namık Kemal'in tarihe bakış açısı romantiktir. Bu da en güzel ifadesini Cezmi romanında bulur.