Ahmet Talât'ın Eski Türk Edebiyatında Mazmunlar ve İzahı isimli ansiklopedik eseri bu konuda yapılmış ilk kapsamlı çalışmadır. Böylebir çalışması olduğu söylenen Prof. Dr. Ali Nihad Tarlan'ın terekesinden maalesef buna benzer bir eser çıkmamıştır.

Ahmet Talât'ın on yıl süreyle çalışarak hazırladığı bu kitapta 1000 kadar madde yer almaktadır. Yazar her konuyu yüzlerce şairden seçtiği örnek beyitlerle açıklarken eserini aynı zamanda zengin bir antolojihaline getirmiştir. Eserin bir başka özelliği mazmunların izahında çok sayıda kaynaktan yararlanılmış olmasıdır. Bunların en başında lûgatler gelmektedir:Lehçe-i Osmânî Salâhî Lûgati Lûgat-i Ebuzziya Lehçetü'l-Lûgat Ferheng-iŞu'ûrî Kâmûs-ı Osmânî Tuhfe-i Vehbî (ve şerhi) Nuhbe-i Vehbî (ve şerhi)Divânü Lûgati't-Türk Ahterî Burhân-ı Kâtı' Tercümesi Kâmus TercümesiKâmûs-ı Felsefe Ferheng-i Ziyâ Lûgat-ı Târihiyye ve CoğrafiyyeKâmûsu'l-A'lâm. Biyografik eserler arasında ise Latifî Âşık Çelebi ve Kınalızâde'nin şuarâ tezkireleri Menâkıb-ı Hünerverân Osmanlı MüellifleriTürk Şâirleri ve Son Asır Türk Şâirleri sayılabilir. Yazar belli başlı Osmanlı tarihleriyle çeşitli tarih araştırmalarından da yararlanmıştır. PeçevîNişancı Naimâ Atâ Âlî Çelebizâde Âsım tarihleriyle Koca Sekbanbaşı Lâyihası Cevdet Paşa'nın İbn-i Haldun Mukaddimesi Takvim-i Edvâr'ı ve târihiRıza Nur'un Türk Tarihi; Köprülü Uzunçarşılı ve Günaltay'ın çeşitli kitap ve makaleleri bu kaynakların belli başlılarıdır. Evliya Çelebi Seyahatnâmesi de yazarın en çok yararlandığı eserlerden biridir. Sûdî'nin Hâfız Divanı Bostan ve Gülistan şerhleri Sarı Abdullah'ın Mesnevî Şerhi Risale-i İbn-i Zeydûn Şerhi ve Veled Çelebi'nin elyazması halinde olan Âyîn-i Cem Cep DefteriTuhfetü'l-Erbaîn Dahme-i İrfân ve Sımât-ı Âşıkan gibi eserler de çok sık başvurulan kaynaklar arasındadır. Erzurumlu İbrahim Hakkı'nın Marifetnâme'siFakirî'nin Risâle-i Ta'rifât'ı Mehmed Ali Aynî ve Ömer Rıza Doğrul'un dinî-tasavvufî eserleri divanlar ve sayamadığımız daha niceleri...

Eserin bir başka özelliği de Veled Çelebi Tâhir Olgun ve Fuat Köprülü gibi konunun otoritesi şahsiyetlerin tashih ve tasvibinden geçmiş olmasıdır. Eserin orijinalinde Köprülü'nün kendi el yazısıyla yer yer ilave bilgiler bulunmaktadır. Veled Çelebi ve Tahir Olgun birer takriz yazdıkları gibi esere de zaman zaman açıklamalarıyla katkıda bulunmuşlardır. (Tahir Olgun'un konuyla ilgili olarak Ahmet Talât'a yazdığı mektuplar tarafımızdan yayımlanmıştır: Divan Edebiyatının Bazı Beyitlerinin İzahına Dair Edebî Mektuplar Ankara 1995). Yahya Kemâl Beyatlı da takriz olarak el yazısıyla bir rübaisini takdim etmiştir.