Hukuk muhakemesinde davanın açılmasından hükmün verilmesine kadar geçen evrelerde birçok işlem yapılmaktadır. Bunlardan bir kısmı yargılamanın ilerlemesi (veya yargılama sürecinin yönlendirilmesi) için taraflarca yapılan şartları ve etkileri usûl hukuku tarafından düzenlenmiş olan (meselâ dilekçe verilmesi iddia ve savunmaların ispatı için delil gösterilmesi gibi) işlemlerdir. Zikredilen usûl işlemlerinin bir kısmı ise mahkemelerce (veya hâkimler tarafından) yapılan usûl işlemleridir. Gerçekten bir davanın yargılamasının yürütülmesi ve sonuçlandırılması için mahkeme (veya hâkim) tarafından (duruşma günü belirlenmesi tarafların duruşmaya çağırılmaları tarafların dinlenmesi delillerin incelenmesi keşif yapılması bilirkişi incelemesi yaptırılması ve bu arada verilen ara kararları ve hükümler gibi) usûl işlemleri yapılmaktadır.
Bilindiği üzere 6100 sayılı Kanunda seri yargılama ve sözlü yargılama usullerine yer verilmemiştir. 6100 sayılı Hukuk Muhakemeleri Kanununun Üçüncü Kısmında (118 ilâ 186. maddelerinde) -yazılı yargılama usulü-; Altıncı Kısmında (316 ilâ 322. maddelerinde) ise -basit yargılama usulü- düzenlenmiştir.
HMK'da yargılama usûllerinin düzenlenmesinde muhakeme faaliyetindeki kronolojik sıra gözetilerek mantıkî bir düzenleme yapılmıştır. Önce davanın açılması (m. 118-125) sonra karşılıklı olarak dilekçelerin verilmesi (m. 126-136) ardından ön inceleme (m. 137-142) daha sonra tahkikat (m. 143-162) ve (şeklî) tahkikat işlemleri (m. 163-183) son olarak da tahkikatın sona ermesi ve sözlü yargılama (184-186) düzenlenmiştir. Aslında tahkikatın bir parçası olarak maddî tahkikat işlemlerini oluşturan ispat ve deliller (m. 187-293) önemi ve kapsamı sebebiyle Beşinci Kısımda hüküm ve davaya son veren taraf işlemleri (m. 294-315) ise yine ayrı bir kısımda (Beşinci Kısımda) düzenlenmiştir.
Bu çalışmamızda hukuk muhakemesinde yargılama usullerine göre davanın açılmasıyla başlayıp hükmün verilmesine kadar devam eden süreçte yer alan (davanın açılması karşılıklı olarak dilekçelerin verilmesi ön inceleme tahkikat tahkikatın sona ermesi ve sözlü yargılama ile hüküm gibi) yargılama safhalarını ve bu safhalarda yapılan işlemleri bilimsel görüşler ışığında ve yargı içtihatlarını da göz önünde bulundurarak incelemeye ve açıklamaya gayret ettik.
Kitap altı bölümden oluşmaktadır. İlk beş bölümde yazılı yargılama usulüne göre yargılama safhaları ve işlemleri; altıncı bölümde ise basit yargılama usulünde yargılama safhaları ve işlemleri ile ilgili açıklama ve içtihatlara yer verilmiştir.