Sûfîler kendilerini maşuktan gayrı her şeye kapatmış aşk erleridir. Leyla yüzlü yârin peşinden çöller aşan Mecnun misalidirler. Kimisi hakikatin özünü bilmek eşyaya gönül bağlamamak gerek demiş kimisi "İllâ edep illâ edep" diyerek yol sürmüştür.Sûfî yolunun temel gayesi içte olanı dışarı çıkarmaktır. Öz insanda olan ve Tanrı'nın her birimize bahşetmiş olduğu kıymetleri bedene ve zaaf larına rağmen ulaşmaktır yani Kamil İnsan'a. Denizden alınan bir bardak suyun deniz olduğunu idrak etmek serüvenidir Sûfîzm. Hallac-ı Mansur'un Enel Hak kavramı aslında bu kavrama değinen en kadim olanı Tanrı herkestir herkes de Tanrı. O yarattıklarının bir ayinesi ve bu ayine de yansıyanlar da yaratıcısının aşkı ile yanan tek tek kandiller meşalelerdir.