SOYADI KANUNU:
Kitabımızda görüldüğü üzere alınan soyadlarının secere takibinde önemli bir etken olduğu kabul edilmiş insanların ekseriyetinin aldıkları soyadını bağlı boy aşiret ve oymaklarına göre aldığı gösterilmiştir.
"15 Maddeden oluşan 2525 Sayılı Soyadı Kanunu'nda "Aşiret oymak cemaat ve taifeleri" yakından ilgilendiren bazı maddeler
Madde 3- Rütbe ve memuriyet aşiret yabancı ırk ve millet isimleri ile umumi edeplere uygun olmayan veya iğrenç ve gülünç olan soyadları kullanılmaz.
Madde 5- Mümeyyiz olan reşit soyadını seçmekle serbesttir.
Madde 6- En büyük mülkiye memurunun vereceği müzekkere üzerine Cumhuriyet müddei umumisi 3'üncü maddedeki memnuniyete uygun olmayarak soyadı kullananların bu adı değiştirmelerini ve tarihte ün almış olanlara ilişkin anlatan adların hilafını iddia ile kullanılmamasını mahkemeden isteyebilir.
Madde 10- Bu Kanunun tayin ettiği müddet geçtikten sonra soyadlarını değiştirmek isteyenler Kanunu Nedeninin bu baptaki hükümlerine tabi olurlar.
Madde 11- Soyadlarını nüfus kütüğü ve doğum kağıtlarına yazma işinde ihmali görülen memurlar hakkında kaymakamlar bir haftalığa valiler on beş günlüğe kadar maaş kesme cezası verebilirler. Bu kararlar kati olup ilk ödenecek maaştan kesilir." Denilmektedir.
1934 yılında yürürlüğe giren kanunun içeriği ve uygulanmasından anlaşıldığı üzere "Mümeyyiz olan reşit soyadını seçmekle serbesttir. Ancak yabancı ırk-millet rütbe memuriyet aşiret ve umumi edeplere uygun olmayan veya iğrenç gülünç olan soyadları alınamaz" maddeleri ile
- "Ermeni Rum Arap" gibi Türk olmayan unsurlar kendilerine özgü soyadı alamayacakları ve aldıkları soyadının Türk ve Müslüman geleneğine uygun olması zorunluluğu - Rütbe Memuriyet sözcüğü ile "Müdür Amir Doktor Tabip Mühendis Paşa Albay Yarbay Binbaşı Çavuş Onbaşı" gibi unvanlar kastedilerek unvan ve rütbelerin soyadı alınamayacağı
- Aşiret sözcüğü ile günümüzde kullanılan "cemaat sözcüğü" kastedilmiş ve "Yesevî Vefai Kalenderi Babai Şadiyye Bektaş-î Mevlevi Bayram-î Safevî Haydari Nakşî..." gibi tarikat adlarının soyadı alınamayacağı belirtilmiştir. Ancak kişi "Bektaşoğlu Bayramoğlu Şadiyye" gibi tarikat kurucuları ile aynı silsileden geliyorsa bunun kapsam dışı olduğu kanunun uygulanışından anlaşılmaktadır.
Anadolu'da yurt tutmuş "Ermeni Rum Arap" gibi Türk olmayan unsurlar kendi din ve milliyetlerine özgü soyadı alamamışlar aldıkları soyadlarını zorunlu olarak Türk-İslam kültürüne uydurmuşlardır.
Günümüzde üzerinde büyük oyunlar oynanarak Oğuz kimliğinden uzaklaştırılmaya çalışılan Kürt ve Kürt Alevi'si adı almış aşiretlerimiz bu gün olduğu gibi geçmişte de Oğuz kabul edilmiş ve "Kurmanç Kurman Kavili Türkan Terken Koçkiri Çakal Rişvan" gibi aşiretlerinin ismi soyadı alınmasına kanuni sorun oluşturulmamıştır.

Araştırmacı Yazar
İsmail UÇAKCI
Türk Tarih Kurumu (Emekli) Arşiv Şefi.