Üç devre; mutlakiyet, meşrutiyet ve cumhuriyet devirlerine tanıklık eden, bu devirlerden son ikisinde etkin olan, çok yönlü bir şahsiyettir. Altı asırlık bir imparatorluğun yıkılıp yerine yeni bir ulus devletin kurulduğu çok zor ve sancılı zamanlarda yaşamış, ilim, fikir ve siyaset sahalarında etkili olmuş, geriye önemli eserler bırakmıştır.
II. Meşrutiyet döneminde mebus ve evkaf nâzırı, Kanun-ı Esasî'nin 1909'daki kapsamlı tadilinde etkin rol oynayan bir hukukçu, döneminin çeşitli dergilerinde neşrettiği ilmî makalelerle genç bir İslâm âlimi ve mütefekkir olarak temayüz eden, Cumhuriyet döneminde çekildiği inziva yılları boyunca Hak Dini Kur'an Dili isimli tefsirini kaleme alan Elmalılı M. Hamdi Yazır, 20. yüzyılın ilk yarısında ortaya koyduğu eserlerle ismini tarihe yazdırmıştır.