Tarihsel Alevilik:
1- Göçebe, yarı göçebe, nispeten de seyrek yoğunlukta yerleşik yaşam yordamına sahip; içe kapalı ve merkezi iktidar etkisinden uzak, eşitlikçi sayılabilecek sosyal ilişkilere dayalı; Alevilik çerçevesindeki din ve inanç öğelerinin somut şekillenmesini ve yorumlanışını belirlemede son derece etkili olan aşiret modelinde örgütlenmiş toplumsal yapı,
2- Merkeziyetçi iktidarların etki alanından uzak durma prensibinin sağladığı çoğulculuk zemininde, farklı kaynaklara ait inançsal unsurları barındıran; böylece oldukça zengin bir maneviyat kazanıp bu öğeleri dayanışmacı toplumsal altyapıya uygun şekilde yorumlayarak ortaklaştıran açık bellek,
3- Felsefi yönden varlığın birliği öğretisini esas alan; tasavvuf ve sufilik ile Alevi toplumu arasında farklı din ve inanç öğelerinin birlik düşüncesi temelinde ortaklaştığı özel bir köprüyü kuran; bu ortaklaşmayı dergâh, tarikat, ocak vb. kurumların yanı sıra da mürşit, pir, gezgin derviş, âşık vb. sıfatlarına nail kişiler yoluyla sağlayan felsefi strüktür, 
4- Nihayetinde de insan/doğa bütünselliğinde ifadesini bulan; insanın yaşadığı coğrafyayla kurduğu ve inanca dek uzanan, dinsel tutumu da kısmen şekillendiren derin bir bağ;
Ve böylesi faktörlerin belirli bir düzen içinde kâh çatışmalı, kâh uyumlu, ama topyekûn hareketiyle şekillenmiş toplumsal bir olgudur.