Yaşadığımız çağda artık kültürleri birbirlerinden ayıran sınırlar kalkmakta ve tüketicilerin alt kültür etnik ve kişisel kimlik arayışları ve bunu tüketim alışkanlıklarına yansıtmaları giderek artmaktadır. İnsan para bilgi teknoloji ve medyanın küresel anlamda akışının gerçekleştiği bu çok kültürlü dünyada kültürlerin hem kişi anlamında hem de ürünler anlamında karşı karşıya gelmeleri daha sık gerçekleşmektedir.
Sınırları aşarak başka ülkelere göç ederek yaşayan göçmenlerin tüketim alışkanlıkları içinde bulundukları ve maruz kaldıkları insanlara çevreye kültüre dile dine göre değişimler gösterebilmektedir. Değişimlerin nedeni olan bu faktörlerin bireylerin ya da toplulukların tüketim kültürlerini nasıl etkilediklerinin araştırılması önemli bir sorun olarak karşımıza çıkmaktadır.
Küresel tüketim kültürünün çeşitliliğinin artmasına yardımcı olan bir olgu da göçtür. Göç bireylerin ya da grupların sembolik ya da siyasal sınırların ötesine yeni yerleşim alanlarına ve toplumlara doğru kalıcı hareketi olarak tanımlanmaktadır. (Marshall 1999). Göçmen kavramı ise Türk Dil Kurumu sözlüğüne göre "kendi ülkesinden ayrılarak yerleşmek için başka ülkeye giden (kimse aile veya topluluk) muhacir" olarak tanımlanmaktadır. Bu proje kapsamında kendi ülkesinden ayrılarak yerleşmek için başka ülkeye giden bireyler göçmen Türkiye'den Almanya'ya göç etmiş olan tüm bireyler ve bu bireylerin çocukları "Türk göçmen" olarak kabul edilmiştir.
Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı Dış İlişkiler ve Yurtdışı Dışı Hizmetleri Genel Müdürlüğünün 2011 yılı verilerine göre Batı Avrupa'da 3.965.150 Türk göçmen yaşamaktadır. 5 Almanya'da yaşayan Türk göçmenlerin sayısı ise 2.502.000 kişidir (T.C. Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı 2011). Almanya'da Türkler ortalama 20 milyar Euro satın alma gücüne sahiptir. Bu rakam Almanya'daki göçmen Türklerin oluşturduğu pazarın satın alma gücü ve büyüklüğü bakımından önemi göstermektedir. Türk göçmen pazarını hedef pazar seçerek bu pazara mal ve hizmetler sunmak isteyen gerek Türk gerekse yabancı işletmeler bu pazarı derinlemesine anlayıp bu pazarın istek ve ihtiyaçlarını karşılayan pazarlama stratejileri geliştirmelidirler.
Bu çalışmanın odak noktası; Almanya'da yaşayan Türk göçmenlerin etnosentrizm davranışlarını ortaya koymaktır. Araştırmanın temel amacına ulaşabilmek için öncelikle göçmen tüketicilerin etnik kimlik dine bağlılık ve kültürleşme düzeyleri belirlenmiş; bu düzeylerin tüketici etnosentrizmi üzerindeki etkileri araştırılmıştır.
Çalışmanın ilk bölümünde öncelikle tüketici etnosentrizmi kültürleşme etnik kimlik ve dine bağlılık kavramları teorik olarak ele alınmıştır. Etnosentrizm kısaca bireylerin mensubu oldukları grupları diğer gruplardan üstün görme durumu iken tüketici etnosentrizmi tüketicilerin kendi ülkelerine ait olan ürünleri kullanmayı tercih etmeleridir. Göçmen tüketici etnosentrizmi göçmen tüketicilerin satın alma kararları üzerinde etkiye sahip olan önemli bir faktördür. Orjin ülkeye ait ürünler için yüksek satın alma eğilimi gösteren göçmen tüketicilerin etnosentrizm eğilimleri yüksektir. Göçmen tüketicilerin bazılarının neden yüksek etnosentrizm eğilimine sahip olduğu araştırılması gereken bir konu olmakla birlikte bu konuyu etkileyen birçok unsur bulunmaktadır. Ancak uluslararası çalışmalarda ve özellikle göçmen gruplarda bu konuya önem 6 verilmediği ve yapılan çalışmaların azlığı dikkat çekmektedir. Bu çalışmada tüketici davranışlarında yine önemli bir etkiye sahip olan kültürleşmenin etnik kimliğe bağlılığın ve dinin göçmen tüketici etnosentrizmi üzerindeki etkisi üzerinde durulmuştur.
Araştırmanın ikinci bölümünde Almanya'da yaşayan Türk göçmenler üzerine yürütülen araştırma yönteminin ve elde edilen verilerin bir değerlendirmesi yapılmaktadır. Araştırma evreni Almanya'da yaşayan Türk göçmenlerdir. 2011 yılı verilerine göre Batı Avrupa'da 3.965.150 Türk göçmen yaşamaktadır. Almanya'da yaşayan Türk göçmenlerin sayısı ise 2.502.000 kişidir Bu bölümde Almanya'da yaşayan Türk göçmenler arasından seçilen örneklem grubunun demografik ve göçmenlik özelliklerine yer verilmiştir.
Araştırmanın son bölümde Almanya'da yaşayan Türk göçmenlerin etnosentrizm davranışı ve boyutları belirlenmiştir. Daha sonra göçmenlerin kültürleşme düzeyleri dine yönelim etnik kimliğe bağlılık dil tercihleri ve perakendeci tercihleri ele alınmıştır. Temel amaca uygun olarak kültürleşme düzeyleri dine yönelim ve etnik kimliğe bağlılığın göçmen tüketici etnosentrizmi üzerindeki etkileri ortaya konmuştur.
Elif EROĞLU HALL Nurdan SEVİM