Namık Kemal'in ilk tiyatro yapıtı olan eser Türk edebiyatı'nda romantik tiyatronun ilk tipik örneklerindendir. Yazarın en fazla tartışma ve eleştiriye maruz kalmış piyesi budur ancak onun kişiliğinin sembolü olmuş ve adı ile birlikte anılmıştır. Eserin ilk sahnelenmesinden sonra izleyicilerin heyecana gelerek başlattıkları gösteri ve olaylar; yazarın tutuklanarak Mağusa'ya sürülmesine sebep olmuştur.
Oyun halkta vatanseverlik ve kahramanlık duygularını harekete geçirmeyi amaçlar. Konu Kırım Savaşı'nda gönüllü olarak cepheye giden sevgilisinin ardından savaş alanında onunla beraber bulunmak ve onunla aynı kaderi paylaşmak için asker kıyafetine girip Silistre Savunması'na katılan genç bir kızla sevdiği genç adamın aşkı etrafında gelişir. Namık Kemal eserdeki olayı 1828 Türk-Rus harbinden alıp 1853 Kırım savaşındaki Silistre muhasarasına uyguladığını bildirmiştir. İlk perdede mekân Manastır diğer perdelerde ise Silistre'dir.
Eserin gerçek adı "Vatan"dır. Eser yayınlandıktan sonra uygulanan yasaklar ve sansür nedeniyle "Silistre" adı ile oynanmış ve yayınlanmıştır. Daha sonra da "Vatan yahut Silistre" adı ile yaygınlaşmış ve bu isimle kabul görmüştür.