Medeniyetler aynı amaca hizmet eden ve birbirini tamamlayan unsurların birlikte ve ahenkli olarak çalışmasıyla oluşur. Birbirinden habersiz ve bağımsız hareket eden unsurlar ortak bir medeniyetin uzuvları olamaz. Medeniyet kurabilmek için parçalan birleştirebilecek bütüncül bir zihniyet dünyasına ihtiyaç vardır. Başta ilim kültür ve sanat olmak üzere her alanın bu anlayışla yapılandırılması gerekir.
Onca çabalamasına rağmen İslâm dünyasının günümüzde bir türlü medeniyet projesi üretememesinin arkasında bu anlayışı yitirmesi yatmaktadır. Bu problemi aşabilmek için Müslümanların kafasında ve gönlünde medeniyetin bütün unsurlarını birbiriyle irtibatlı ve ahenkli hale getirmesi; inançtan ahlâka ilimden sanata zihniyet dünyasını şekillendiren her şeyi birbiriyle irtibatlı olarak yeniden inşâ etmesi gerekmektedir. Bu çalışmada -vaktiyle- İslâm medeniyetini oluşturan zihniyet dünyasının inşasında önemli bir rol oynayan -bundan sonra da oynamaya aday olan- tasavvufun ahlâkla ilişkisi böyle bir bütüncül bakış açısıyla ele alınmaya çalışılmıştır.
İslâm medeniyetinin tohumlan İslâm dini tarafından atılmıştır. Ahlâk ise İslâm dininin özü olarak tanımlanabilir. İslâm'ın ahlâka dair verileri daha çok mutasavvıflar tarafından ele alınıp işlenmiş ve ahlâk daima tasavvufun hedefleri ve konuları arasında yer almıştır.
Tasavvuf ehli ahlâk konusunda diğer ilimlerle uğraşanlara göre daha özel bir konuma sahiptir. Çünkü onlar ahlâkın ilmi ve teorisi yanında pratiğiyle de uğraşmışlardır. Hatta onlara göre ahlâk alanında uygulama soyut bilgiden daha değerlidir. Bunun bir ifadesi olarak ısrarla tasavvufun "kal ilmi değil hâl ilmi" olduğu vurgulanmıştır. Bu durum mutasavvıfları ahlâk alanında daha ayrıcalıklı bir konuma taşımıştır.
Tasavvuf herkese hitap eden unsurlar yanında belli bir ahlâkî düzeye ulaşmış kimselere yönelik unsurlar da içermektedir. Bu çalışmada biz daha çok herkes için geçerli olabilecekler üzerinde duracağız. Yeri geldikçe diğerlerine de temas edeceğiz.
İslâm ahlâkı zamanla müstakil bir ilim haline gelmiş ve konusunu teşkil eden hususları belli bir sistem dâhilinde ele alıp incelemeye başlamıştır. Mutasavvıflar da zaman içerisinde gelişen ve genişleyen ahlâk ilminin verilerinden yararlanma yoluna gitmiş hemen bütün ahlâk konularını ihtiva eden eserler yazmışlardır. Ancak biz burada mutasavvıfların kaleme aldığı müstakil ahlâk kitaplarından ziyade tasavvuf kaynaklarında yer alan ahlâk konuları üzerinde durmakla yetineceğiz.
Kitabımız bir giriş ve beş bölümden oluşmaktadır. Girişte tasavvuf ve ahlak ilişkisinin tarihi üzerinde durulmaktadır. I. Bölümde İslâm'da tasavvuf ve ahlâkın yeri ile tasavvuf ve ahlâk ilişkisi konulan ele alınmaktadır. II. Bölümde insanın ahlâka konu olan manevî yapısı ve bu yapıyı ifade eden kavramlar açıklanmaktadır. III.  Bölümde insanın ahlaken olgunlaşması için sahip olması ve kaçınması gereken bazı hal ve davranışlardan bahsedilmektedir. IV.  Bölümde ibadetlerin ahlâkî boyutuna değinilmiştir. Son bölümde ise tasavvuf ahlakının ürünleri sayılabilecek örnek olay menkıbe hikâye ve konular üzerinde durulmuştur.