Bu çalışma, XX. yüzyılın başlarında Azerbaycan'ın önde gelen aydın ve devlet adamlarından Ali Merdan Topçubaşı'nın (1865 - 1934) hayatını, siyasi faaliyetlerini ve diplomatik çabalarını kapsamaktadır. Topçubaşı, bir aydın olarak milletinin haklarını Rus yönetimi karşısında uzun yıllar müdafaa etmiş, bir devlet adamı olarak da 1918-1920 yılları arasında Azerbaycan milli devletinin menfaatlerini uluslararası arenada savunmuştur.

Topçubaşı'nın hayatını ve faaliyetlerini daha iyi anlayabilmek için çoğunlukla onun içinde bulunduğu dönemin siyasi, sosyal, diplomatik hareketleri aktarılmaya çalışılmıştır. Sadece Türkiye için değil, Azerbaycan için de yeni olan bir çok konuda çoğunlukla ilk kaynaklara dayanan bilgilere yer verilmiştir. Ayrıca, geçen asrın başlarında Azerbeycanlıların yaşadıkları uluslaşma, devletleşme, bağımsızlık mücadelesi gibi bir çok süreç çeşitli boyutlarıla ele alınmıştır. Elinizdeki çalışma, biyografi ağırlıklı siyasi (kısmen sosyal) tarih niteliğine yaklaşmaktadır. Bu çerçevede, çağdaş Azerbaycan tarihine yeni bir bakış açısı getirmeye ve yeni bilgiler sunmaya çalışmıştır.