Mesnevi yazıldığı günden bu yana değerini hep koruyan hemen her devirde tercüme ve şerh edilmiş klasik bir eserdir. Eser ebedi mutluluğu tasavvufta arayan 'ölmeden evvel ölme'yi gaye edinmiş bir velinin bir büyük âlimin hayata ve insana dair düşüncelerini gönül diliyle yazıya aktarımıdır.

Doğu edebiyatlarındaki birçok müellif gibi Mevlana Hazretleri de eserini tesirli kılmak için birbirinden ilginç temsilî hikâyelere müracaat eder. Hikâyelerinde başta Peygamber Efendimiz (s.a.v.) olmak üzere birçok peygamberin hayatına dair mevzuları tarihin tozlu sayfalarından seçtiği meşhurları aslan kurt tilki köpek eşek gibi temsilî hayvanları ve padişah dilenci rint zahit vb. günlük hayattan karakterleri ustalıkla kullanır. Esasen şeytana ve nefse uymanın sıkıntılara yol açacağını tevazunun kibir ve benliği yok edeceğini ve nihayet mecazi aşkın geçici ilahi aşkın ise baki olduğunu anlatmak isteyen Mesnevi maddi hayatın sıkıntılarıyla boğuşan insanoğlunu manevi yönden yetiştirme yolunda bir nevi reçetedir.