Çalışmamız giriş ve üç bölümden oluşmakta; Sonuç ve Bibliyoğrafya ile tamamlanmaktadır.
Giriş bölümünde konunun seçilişindeki amaç ve konunun kapsamı öncelikle ele alındı. Kapsamın Kur'ânî bakış açısı ana hatlarıyla çizildikten sonra Hz. Peygamber (sav) dönemi esas başvuru kaynağı olarak gösterildi. Onu takip eden dönemlerdeki uygulamaların zikredilmesiyle hem pratik örneği zikredildi hem günümüze işık verecek sonuçlara işaret edildi. Raşid Halifeler döneminin uygulama açısından/çeşitlilik bakımından hâlâ daha görülmemiş örnekleriyle tezimize kaynaklık ettiği ifade edildi.
Kaynaklar başlığı altında çalışmamızda istifade ettiğimiz lugatlere tefsir fıkıh ve tarih kitaplarına ansiklopedilere ve süreli yayınlara değindik.
"Kur'ân'a Göre İslâm Toplumuna Genel Bir Bakış" adını verdiğimiz Birinci Bölüm'de "Hak" kavramı üzerinde durduk. Kavramın Kur'ân'da hangi anlamlarda kullanıldığını âyetler ve hadislerle göstermeye çalıştık.
Hak kavramıyla yakından ilgili olan ve onun anlam alanına giren "Adalet" kavramı ve mahiyeti; "Eşitlik" "Azınlık" ve Azınlık'ın alt grupları olarak Zımmîler Müste'menler ve diğerleri bu bölümde ele alındı.
İkinci Bölüm'de "Kur'ân'ın Azınlıklara Tanıdığı Haklar" cümlesinden; vatandaşlık can ve mal güvenliği din vicdan ve ibadet hürriyeti kendi hukukunu seçme hakkı gibi ferdî hakların yanında; eğitim-öğretim ikamet seyahat sosyal güvenlik ve iktisadî haklar gibi sosyal haklar da incelendi.
İslâm Fıkhı açısından Azınlıkların Görevleri Ve Yükümlülüklerine mezhep imamlarının görüşlerini de serdetmek suretiyle uygulamalardan örnekler getirdik.
Üçüncü Bölüm'de bu haklarla Batılı toplumlardaki azınlık haklarının kısa bir mukayesesini yaptık. İlgili bölüm incelendiğinde görülecektir ki Bosna'da müslümanları soykırıma tabi tutan Batı medeniyetinin getirdiği kağıt üzerindeki haklar; 1400 yıllık uygulamalı islâmî hakların çok gerisindedir ve eksiktir ayrımcıdır.
Milletlerarası sözleşmelerin büyük bölümünü insan haklarının teşkil ettiği bir dünyada yaşıyoruz ve çarenin en radikalini ve uygulamalı örneğini Kur'ân'dan İslâm tarihinden gösteriyoruz.
Birarada Yaşama Projesi olarak Medîne Vesîkasının birkaç yıldan beri tekrar konuşulur tartışılır olması ümidin yine İslâm'da olduğunu göstermektedir. Bu noktada tezimizin ufuk açıcı olması temennimizdir ve bu bizi memnun edecektir.