Araştırmamız bir giriş üç ana bölüm bir de sonuçtan oluşmaktadır: Giriş'te illiyet kavramının anlamına zorunlu illiyet anlayışının Batı düşünce dünyasındaki tarihi seyrine ve bu anlayışa yöneltilen eleştirilere yer verilmiştir.
Birinci bölümde çoğu kere yanlış yorumlanan kuvvet ve tabiat kanunlarından ne anlaşılması lazım geldiği üzerinde durulmuştur. Zira bu kavramların ifade ettiği anlam doğru anlaşılmadığı takdirde sebep ve sonuçlar arasındaki ilişkinin mahiyetinin sağlıklı bir tespitinin yapılabilmesi de mümkün olmayacaktır.
İkinci bölümde illiyetle alakalı görüşlerin sınıflandırılması sebeplerin sahip oldukları özelliklerin ne anlama geldiği ve sebeplerin varoluştaki etkilerinin örneklerle incelenmesi gibi konulara temas edilmiştir.
Üçüncü bölüm ise yüce Yaratıcının varlığını kabul ettikleri halde O'nun varlık üzerindeki tasarrufunu Aristotelesçi bir yaklaşımla ele alanların görüşleri ve bunların kritiği üzerinde durulmuştur.
Sebepler ve sonuçlar arasında rasyonel bir gerektirirliğin varlığının ispat edilemeyeceğini dile getiren David Hume için Immanuel Kant 'itiraf etmeliyim ki beni dogmatik uykularımdan uyandıran David Hume'un bu hatırlatması olmuştur' der. Biz de doğrudan Kur'an ayetleri üzerinde temellenen bu araştırmamızın "yerleşik alışkanlıklar ve şartlanmalarla derinleşen" dogmatik uykularımızın dağılmasına katkı sağlamasını umuyoruz.