Marks'ı Marks'tan öğrenmenin zor olduğuna ilişkin yanlış bir kanı vardır. Biraz da bu nedenle Marks'ın ne söylediğine dair bilgileri naklen edinme "kolaylığı" tercih edilmiştir. Ne var ki nakli bilgiler nakledenlerin yorumunu içerir.

Marks'ın düşüncesine dair bilinenler ağırlığıyla Marks'ın pozitivist açıdan yorumudur. İkinci Enternasyonal'de oluşan bu yorum çeşitli kollara ayrılmış ve yer yer sahici Marks'la buluşarak çeşitli renklerde "Marksizm"lere yol açmıştır.

Lenin'in düşüncesi çok doğaldır ki pratiği izleyen bir değişim göstermiştir. Ancak pratiğin reddettiği düşüncelerden Lenin'in zaman içinde ayrılmış olması o düşünceleri tedavülden kaldırmamıştır.

"Reel Sosyalizm" Lenin'in son yıllarında geliştirdiklerinden ziyade İkinci Enternasyonal'i yansıtan eski görüşlerinden esinlenmiştir. "Reel sosyalizm" kendi gerçekliğini meşrulaştırmak için "Marksizm-Leninizm" diye bir devlet ideolojisi yarattı. "Reel sosyalizm" gitti ama hurafeleri miras kaldı. Hurafelerin ayıklanarak pratiğin önünün açılması dünya işçi sınıfının devrimci pratik-eleştirel mücadelesinin gelişmesine bağlıdır.

Devrimci pratik-eleştirel mücadele bütün dünya mülksüzlerini kapsayarak dünya-tarihsel boyuta yükselinceye kadar proletaryanın birbirini izleyen bir dizi kalkışması olacaktır. Her bir kalkışma bir yandan geçmişteki pratik-eleştirel mücadelenin kazanımlarından yararlanırken bir yandan da geçmişin teori ve pratiğindeki yetersizlikleri eleştirerek kendi teori ve pratiğini geliştirecektir.