28 Ağustos 1828'de Moskova'nın güney tarafında asil bir ailenin çocuğu olarak dünyaya geldi. Babası Kont Nikolay İlyiç Tolstoy 1812 yılı Napolyon Savaşları'na katılmış emekli bir yarbaydı. Annesi ise prensesti. 
Kazan lisesine girdi (1841). Hukuk Fakültesine yazıldı (1846). Bir yıl sonra bıraktı. Dini inancı gevşekti.  Teğmen olarak Kafkasya'ya gitti (1851-52). Burada sağlığı bozuldu. Can sıkıntısını gidermek için roman yazmaya karar verdi. Çocukluk Çağı başlıklı uzun öyküsü bir dergide yayınlandı. TürkRus Silistre savaşında bulundu (1853). Kırım savaşında Sivastopol'a gönderildi (1854). Burada gördüklerini Sivastopol Öyküleri'nde aktardı. Sivastopol Türkler'in ve müttefiklerinin eline geçtikten sonra Petrograd'a gitti (1855). Askerlikten çekilip Avrupa gezisine çıktı (1856). Paris'ten İsviçre'ye geçti (1857). Sonra yine yurduna döndü. Dokuz ay için yeniden Avrupa yolunu tuttu  (1860). Sonya ile evlendi (1862). Savaş ve Barış adlı büyük romanını bu sırada yazdı (1864-69). Yaşamın ve ölümün anlamını ömrü boyunca arayan; yaşamının sonuna doğru ölümün anlamını yaşamın amacı içinde bulan; yaşamın amacını da "Tüm insanları sevmek tüm insanlığı kardeş bilmek" diye Tolstoyculuk denen kendine özgü felsefe yaratıp bunu yaymaya çalışan büyük bir sanatçıydı.
Zorbalığa ve büyük mülkiyete cephe almakla birlikte yaşamı ile düşüncesini bağdaştıramadı. Ancak gerçekleri ele alışıyla çağının en büyük yazarlarından biridir.