Dengbej; lisandır / Kürtçedir din-iman dem-zaman dün-bugün-yarın düşünce-fikir dua ve zikir İlah ve kul bu lisandadır. Lisandan haberdar olan onu koruyan süsleyen anlam katan var eden musikiye döndüren govend tutup dilan ettiren yas-matem tutup ağlatan yâre kavuşturup sevindiren söz ile hüküm veren bir kelam ile savaşı kesen bu yüce söz / kelam dengbejin vicdanındadır beynindedir gönlündedir dilindedir. ''Önce söz / kelam vardı." Dengbej; Kürt Sözlü Kültürünün definesi sefinesi ve Kürt netewin konuşan cevheridir.
Dengbejin kalbi; sevdanın hasretin ıstırabın onurun insanlığın rahmetin mekânıdır. Sıradan in-sandan elinde sopası ve malı / mülkü olup da hüneri olmayanlardan apayrı bir karakterdir. Bir rahip / hoca gibi toplumda dokunulmazlığı vardır. Dengbejlik bir inancın ve aşiretin dinin mesleğin tekelinde değildir. Kabiliyete tâbidir kime nasip olmuş da gayretle öğrenmiş ve öğretmişse o dengbej olur. Dengbej bir radyo istasyonu gibidir. Dalgaboyu ve frekans tutarsa herkes onu dinler ve izler gittiği yerlerde haber olur ordan ses / seda gelir.
Dengbej gören tanıyan anlam veren sezinleyen sanat ehli ve yüksek bir hafıza ve söyleme yeteneği olan bir kişidir yaptıkları ve yapmadıkları anlamlıdır. Canlı ve cansızın sözüdür kalplere serinlik veren insanları eğiten düşündüren ve yönlendirendir. Kürt örf ve âdetinin umut ve hasretinin cesaret cömertlik ve öfkesinin sevgi ve kavgasının doğum ve ölümünün özgürlük ve barışının definesi küresi sahibi ve eğitenidir. Dengbejin gücü; sesi sözü ve hafıza kudretidir.