Türk ceza mevzuatındaki düzenlemelere rağmen, Türk ceza öğretisinde zorunluluk halinin hukuki niteliği tartışmalıdır, hatta bir hukuka uygunluk sebebi olduğu yönünde önemli bir eğilim mevcuttur. Esasen bu tartışmalara son vermek amacıyla, TCK'da daha açık olarak "hukuka uygunluk nedenleri" ve "kusurluluğu etkileyen nedenler" bölümleri düzenlenip zorunluluk halinin kusurluluğu etkileyen bir mazeret sebebi olarak düzenlenmesi istenmiş ise de, 5237 s. TCK'nın hazırlanma aşamasında TBMM Adalet Alt Komisyonunca sunulan bu talep kabul görmemiştir.
Zorunluluk halinin hukuki niteliği ile ilgili tartışmalar karşılaştırmalı hukukta da mevcuttur. Kusurluluğu etkileyen sebepler içerisinde mazeret sebepleri ayrımı, henüz Anglo-Sakson hukukunda kabul görmemektedir. Hukuka uygunluk sebepleri-kusurluluğu etkileyen sebepler ayrımı ile ilgili ölçütler ve zorunluluk halinin hukuki niteliği, karşılaştırmalı hukukta ceza hukukunun henüz netleşmemiş alanlarından biridir.
Zorunluluk halinin hukuki niteliğini açıklayan görüşler, genel olarak hukuka uygunluk sebebi veya bir mazeret sebebi ya da zorunluluk halinin her iki rolü de yerine getirebileceği şeklindedir. Bu görüşlerin dayandığı teoriler, masum kişilere yönelik zararı meşru bir çerçeveye oturtmak için, esas olarak işlenen fiilin ahlaki veya hukuki olarak bir sorumluluk gerektirmediğine dayanmaktadır.