1850 yılında İstanbul’da doğmuştur. Şair eleştirmen ve öğretmendir. Tazminat dönemi şairlerindendir. Asıl ismi Ömer’dir.
7 yaşındayken babasını kaybetmiştir. Varna’ya dayısının yanına gönderilen Muallim Naci orada medrese eğitimi almıştır. Fransızca Farsça ve Arapça öğrenmiş hat sanatının inceliklerini öğrenerek hat ustası olmuştur.
Muallim Naci Hulusi mahlasıyla yazılar yazmıştır. Varna Rüştiyesi’nde öğretmenlik yapmıştır. Sait Paşa’nın özel katibi oldu Rumeli ve Anadolu’yu karış karış gezdi.
İlk şiirlerini Naci mahlası ile yazdı. Çok küçük yaşlarda şiire ilgi duymaya başladı. Muallim Naci dönemin önemli dergisi olan Tercüman-ı Hakikat’a gönderdiği şiir ve yazıları ile edebiyat dünyasına girmiş oldu.
Muallim Naci bu dönemde basın alanındaki büyük faaliyetleri ile adını duyurmuş Ahmet Mithat Efendi’nin tavsiyesi ile edebiyat kısmının yönetmeni olmuştur.
Basın yaşamında oldukça başarılı olan Muallim Naci birçok gazete çıkardı. Daha sonra tek başına 58 sayı Mecmua-i Muallim isimli bir dergi çıkarmıştır.
Muallim Naci aruz veznini Türkç ’ye kusursuzca uygulamak için çalıştı. dilin yalınlaştırılmasını savundu. Yenileşmeyi savunmuş eski ile bağlarını da koparmamıştır. Edebiyat tarihinde eski şiirin temsilcilerinden sayılmıştır.
Dönemin şairlerinden olan Ziya Paşa gibi klasik şiiri iyi bilmesine rağmen buna bağlı kalmamıştır. Edebiyat hayatının ileri dönemlerinde Batı edebiyatını tanımaya başlamış ve bu anlayışı klasik şiiri yenileme çabası içinde kullanmıştır.
Mesud-i Harabi takma ismi ile yayınlanmış aruz ölçüsü ile yazılmış gazelleri ile ün yaptı. Divan edebiyatının her türünde aruz ile yazılmış eserler verdiği için eski şiirin temsilcisi sayıldı.
Edebiyat tarihi ve sözlük alanındaki çalışmaları ile dikkatleri üzerine çekti. Victor Hugo ve Emile Zola’dan eserleri Türkçe‘ye çevirdi.